Uzyskanie zgody ówczesnej Minister Edukacji i Sportu na prowadzenie kierunku Mechanika i budowa maszyn było ukoronowaniem działań PWSZ w Koninie dla rozwoju uczelni. Subregion koniński charakteryzuje się rozwojem przemysłu opartego na wydobyciu węgla brunatnego i produkcji energii. Przedsiębiorstwa działające na tej bazie tworzą naturalną ofertę pracy dla osób mających przygotowanie techniczne.
Analizy i konsultacje przeprowadzone przez ówczesnego Rektora Uczelni prof. zw. dra hab. Józefa Orczyka wskazywały, że gospodarka regionu potrzebuje inżynierów. Takie opinie wyrażały samorządy lokalne i środowisko skupione wokół konińskiej Naczelnej Organizacji Technicznej.
Zadanie opracowania koncepcji kierunku przyjął prof. zw. dr hab. Janusz Walczak, nauczyciel akademicki Politechniki Poznańskiej. Dla celów organizacji kształcenia na kierunku uchwałą Nr 56/III/IX/2004 Senatu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 14 września 2004 r. powołano jednostkę organizacyjną uczelni pn. Instytut Techniczny PWSZ w Koninie. Pierwszym dyrektorem instytutu został prof. Janusz Walczak. Profesor nawiązał merytoryczną współpracę z konińskimi przedsiębiorstwami, włączył do realizacji procesu kształcenia doświadczonych inżynierów zatrudnionych w przemyśle, zorganizował Instytut i kierował nim do końca roku akademickiego 2009/2010.
Siedzibą Instytutu jest dawny obiekt Zespołu Szkół Górniczych i Energetycznych stanowiący od 2004 roku bazę dydaktyczną uczelni. Tu znajdują się podstawowe sale wykładowe i laboratoria zorganizowane i wyposażone zgodnie z wymogami prowadzonego kierunku i specjalności. Dla prowadzenia kształcenia Instytut korzysta z bazy dydaktycznej konińskich szkół i zakładów pracy.
Kopie historycznych już teraz materiałów związanych z powstaniem Instytutu przedstawiono poniżej. Stanowią je: