Badania nad uczeniem się i nauczaniem języka obcego w klasie: teoria i praktyka

Trzecia Międzynarodowa Konferencja „Classroom-oriented research: Reconciling theory and practice”, zorganizowana przez Katedrę Filologii (wcześniej Instytut Neofilologii) Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie, Zakład Filologii Angielskiej WPA UAM w Kaliszu i Instytut Anglistyki, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego, we współpracy z Research Special Interest Group of the International Association of Teachers of English as a Foreign Language (IATEFL Research SIG), odbyła się w Centrum Wykładowo-Dydaktycznym PWSZ w Koninie w dniach 14-16 października 2013 r. 
 
Celem konferencji było zapoznanie się z najnowszymi teoriami i trendami dotyczących badań nad sposobem nauczania języków obcych oraz ich oceny pod kątem praktycznego zastosowania. Konferencja służy bowiem upowszechnianiu najnowszych wyników badań w tej dziedzinie, które mają zastosowanie w pedagogice (nauczenie i uczenie się drugiego języka).


Konferencji przewodniczył prof. Mirosław Pawlak (PWSZ w Koninie, Zakład Filologii Angielskiej, WPA w Kaliszu UAM w Poznaniu). Zastępczyniami przewodniczącego były prof. Ewa Waniek-Klimczak (Uniwersytet Łódzki) i dr Anna Mystkowska-Wiertelak (WPA w Kaliszu UAM w Poznaniu). Wśród prelegentów byli wybitni naukowcy: prof. Anne Burns (Aston University), prof. Jean-Marc Dewaele (Birkbeck College, University of London), prof. Elaine Horwitz (University of Texas at Austin), prof. dr hab. Hanna Komorowska-Janowska (Uniwersytet Warszawski, SWPS w Warszawie), prof. David Nunan (Anaheim University), prof. Norbert Schmitt (University of Nottingham), prof. David Singleton (Trinity College, Dublin; University of Pannonia, Veszprém, PWSZ w Koninie), prof. Paul Meara (Swansea University).
 
W konińskiej PWSZ gościło ponad 100 osób z Polski i z zagranicy (Algieria, Australia, Belgia, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Francja, Holandia, Indie, Japonia, Hiszpania, Niemcy, Portugalia, Rosja, Szwajcaria, Turcja, USA, Węgry, Wielka Brytania), zajmujących się na co dzień nauczaniem innych, jak uczyć języka obcego. Oprócz wykładowców uniwersyteckich w konferencji wzięli udział także zainteresowani nauczyciele języków obcych. Wykładom plenarnym przysłuchiwali się także studenci. Wszystkie wykłady plenarne oraz obrady w sesjach tematycznych odbywały się po angielsku.
 
W pierwszym dniu konferencji wykład na temat wczesnego nauczania w szkole języka obcego i problemów związanych z wiekiem uczących się wygłosił prof. David Singleton. Poddał ocenie teorię, że w pewnym wieku człowiek nie jest już w stanie posiąść umiejętności posługiwania się językiem obcym. Wskazał, że jest to dość problematyczne ujęcie i że zdolność do nauczenia się języka obcego jest uwarunkowana wieloma innymi czynnikami, nie tylko wiekiem.

Kolejny wykład plenarny “How research on language learner anxiety and beliefs about language learning helps teachers understand the experience of second language learning” wygłosiła prof. Elaine K. Horwitz (University of Texas at Austin). W sposób interesujący (i miejscami zabawny) mówiła o wpływie lęku i przekonań na temat nauki języków, jakie mają uczący się języka, na doświadczenia w uczeniu się języków obcych, z których mogą skorzystać np. nauczyciele. Nauka drugiego języka wymaga identyfikacji – (re)negocjacji i przyjęcia skutecznych praktyk edukacyjnych. Istotne i pomocne są tutaj wyniki badań nad niepokojem ucznia i jego przekonaniami na temat nauki języków obcych. Omówiła możliwe źródła niepokoju, w tym np. trudności w autoprezentacji i różne praktyki nauczania języków obcych. Wskazała, jak uczący się i nauczyciele mogą współpracować, aby wspierać zmiany zachodzące w tożsamości uczących się drugiego języka, które są pomocne w posługiwaniu się kolejnym językiem.

Na temat jakościowych i ilościowych badań w klasie skupiających się na pozytywnych i negatywnych emocjach mówiła prof. Hanna Komorowska z Uniwersytetu Warszawskiego podczas wykładu „Quantitative and qualitative classroom research – friendship or war?”. Ostatni w pierwszym dniu konferencji wykład plenarny pt. “The affective dimensions of foreign language learning” wygłosił prof. Jean-Marc Dewaele (Birkbeck College, University of London). Zwrócił uwagę na to, jak istotnym czynnikiem wpływającym na naukę języka obcego jest afekt. Jest to „paliwo” dla procesu uczenia się – jeżeli jest to pozytywny afekt, negatywne afekty blokują natomiast skuteczne uczenie się drugiego języka. Wpływ na uczenie się mają złożone interakcje między czynnikami społecznymi, kulturalnymi, kontekstowymi i edukacyjnymi z jednej strony a czynnikami psychologicznymi (cechy, stany) z drugiej strony (istotne są także inne czynniki, jak np. chęć nauczenia się drugiego języka, konieczność, presja otoczenia czy nawet przypadek).
 
Po wykładach odbyły się sesje tematyczne w niewielkich grupach. Uczestnicy słuchali referatów i dyskutowali o bardziej szczegółowych aspektach nauczania języka obcego, np. o roli różnic indywidualnych, o szkoleniu nauczycieli, o wpływie motywacji na zdolność uczenia się drugiego języka, o znaczeniu praktyk instruktażowych, o nauczaniu wymowy, o uczeniu się słownictwa czy o nauce składni. Zaprezentowano wyniki badań z zakresu nauczania języków obcych, przeprowadzonych w Polsce i na świecie, dyskutowano na temat wpływu gier video (komputerowych) na uczenie się języka obcego i jak je wykorzystać jako skuteczne narzędzie nauki.
 
Pierwszy dzień konferencji zakończył się koncertem muzycznym w konińskim ratuszu, z udziałem m.in. skrzypaczki Marty Pocztowskiej.
 
Drugiego dnia dyskutowano w grupach na temat sposobów nauczania i strategii uczenia się języków obcych. Mówiono na temat różnic indywidualnych w uczeniu się języka obcego i o znaczeniu interakcji w klasie oraz o wykorzystaniu różnych aspektów kultury w nauczaniu języka obcego. Rozmawiano podczas sesji o znaczeniu rozmowy w nauczaniu i uczeniu się języka obcego, o rozwoju kompetencji międzykulturowych, kompetencji nauczycieli języka angielskiego jako drugiego języka, o nauczaniu w różnych grupach wiekowych, np. w szkole średniej, o tym jak przygotowywać do pracy nauczycieli języków obcych, o strategiach uczenia się języków obcych, o nauczaniu na poziomie wyższym, o koniecznych zmianachw programach nauczania, np. uwzględniających wielojęzyczność, o przełamywaniu lęku w uczeniu się języka obcego, o kursach języka obcego dla osób z dysleksją, zwłaszcza z użyciem komputerów, o strategiach nauczania słownictwa i o tym, jak przygotowywać przyszłych nauczycieli języków obcych do pracy. Zapoznano się także z wynikami badań na temat problemów metodologicznych i etycznych występujących w przypadku grup uczniów wielokulturowych oraz dotyczących skuteczności wczesnego nauczania języka angielskiego w Holandii. Przedstawiono też wyniki badań na temat technik oceniania umiejętności językowych uczniów posiadających je na poziomie niższym podstawowym. Zagraniczni uczestnicy przedstawiali także badania i referaty pokazujące ich doświadczenia w nauczaniu języków obcych, np. w Syrii, gdzie wprowadza się innowacyjne programy nauczania języka angielskiego. Przedstawili też funkcjonujące strategie w zakresie oceny mówienia. Dyskutowano o metodach oceny jakości nauki języków obcych na poziomie wyższym i koncepcjach metodologicznych i pedagogicznych nauczania tychże języków. Sporo uwagi poświęcono także możliwościom wirtualnego nauczania i uczenia się drugiego języka, np. przez motywowanie studentów do czytania w języku obcym. Generalnie skupiono się na wynikach badań nad uczniem i nauczycielem oraz procesem uczenia się języków obcych, zarówno w szkole (klasie), jak i poza nią. Odbyły się także liczne warsztaty m.in. na temat opracowywania strategii nauki mówienia w języku obcym w gimnazjach i rozwoju umiejętności językowych wśród uczniów.
 
Ostatni dzień konferencji rozpoczął się trzema wykładami wygłoszonymi przez prof. Anne Burns z Aston University (Birmingham) i University of New South Wales (Sydney), prof. Norberta Schmitta (University of Nottingham) i prof. Paula Meara (Swansea University). Tematem wiodącym wystąpień był sposób organizacji badań nad uczeniem się języków obcych, procedur przeprowadzania badań itp. Następnie odbyło się osiem sesji plenarnych w małych grupach, podczas których mówiono o różnicach indywidualnych np. w nauce słownictwa oraz badaniach nad uczeniem się języka obcego w klasach.
 
Konferencja okazała się doskonałym miejscem wymiany wiedzy teoretycznej i doświadczeń praktycznych z zakresu nauczania języka obcego (zarówno dzieci, jak i dorosłych) na całym świecie, a jej poziom, w ocenie prof. Horwitz z University of Texas at Austin, był bardzo wysoki.